Nowe zasady na granicach. Paszport lub dowód nadal potrzebny!

Od piątku, 21 grudnia granice z Niemcami, Czechami, Słowacją i Litwą będzie przekraczać się na nowych zasadach. Od tego dnia nie będzie już kontroli i okazywania paszportu na przejściach drogowych i pieszych. Znikną też szlabany, siatki, ogrodzenia oraz zasieki dzielące Polskę od innych członków Schengen.

Na wielu małych przejściach granicznych zlikwidowane zostaną budki, gdzie siedzieli strażnicy. Wybrane posterunki zostaną utrzymane, między innymi w Świecku, Gubinku, Olszynie. Nie będzie tam rutynowej kontroli, ale od czasu do czasu można się spodziewać wyrywkowych sprawdzeń.

Dzięki zniesieniu kontroli granicznych, znikną kolejki do odpraw i skróci się zagraniczna podróż. W większości przypadków przekroczenie granicy może być prawie niezauważalne.

Kontrole będą mogły być przywrócone, jeżeli pojawi się zagrożenie porządku lub bezpieczeństwa wewnętrznego. W 2004 roku odprawy graniczne przywrócono w Portugalii podczas mistrzostw Europy w piłce nożnej. Najprawdopodobniej zdarzy się tak również w Polsce podczas Euro 2012.

Jednak zniesienie kontroli granicznej nie oznacza, że można podróżować bez dokumentów. Posiadania paszportu lub dowodu osobistego jest konieczne do potwierdzenia tożsamości. Straż graniczna oraz policja każdego państwa Schengen ma prawo wylegitymować Polaków w dowolnym miejscu. W przypadku braku wymaganych dokumentów policja lub strażnicy graniczni mogą sprawdzanego turystę na posterunek i czekać tam na potwierdzenie tożsamości. Za brak dokumentów grożą również bardzo wysokie grzywny, sięgające nawet do kilku tysięcy euro.

Swój dokument muszą posiadać też dzieci. Brak paszportu dla dziecka także może skończyć się długotrwałą oraz nieprzyjemną procedurą potwierdzania tożsamości na posterunku.

Granice z innymi państwami grupy Schengen będzie można przekraczać w dowolnym miejscu i o dowolnej porze. Korzystanie z dotychczasowych przejść granicznych nie będzie już konieczne.

Jednak otwarcie granicy 21 grudnia nie nastąpi w Tatrach, gdyż jak co roku od 1 listopada do 15 czerwca wysokogórskie szlaki na Słowację zamknięte są ze względu na bezpieczeństwo oraz ochronę przyrody. Natomiast po 15 czerwca możliwość legalnego przekroczenia granicy pojawi się w dziewięciu nowych miejscach, gdzie polskie szlaki stykają się ze słowackimi: Kasprowy Wierch, Tormanowa Przełęcz, Bystry Karb, Liliowy Karb, Kończysty Wierch, Jarząbczy Wierch, Wołowiec, Grześ i przełęcz Bobrowicka. Jednak Słowacy boją się, że tłumy turystów zadepczą najpiękniejsze zakątki gór i dlatego rozważają przesunięcie kilku swoich szlaków tak, aby przestały się łączyć z polskimi. Dyrekcja polskiego TPN zapewnia, że nie ma mowy o zamykaniu istniejących już przejść w Łysej Polanie i letniego na Rysach.

Od 21 grudnia będzie można przejechać samochodem polsko-niemiecką granicę na wyspie Uznam, która dotychczas była dostępna tylko dla rowerzystów i autobusów. Przejście to połączy Świnoujście z niemieckim Ahlbeck. Nowością będzie również możliwość przejścia plażą ze Świnoujścia do Niemiec. Dotychczas miejsce to było zagrodzone siatką.

Sprawnie z połączeniem dróg poradziły sobie samorządy na 102-kilometrowej granicy polsko-litewskiej. Dotychczas działały tam dwa całodobowe przejścia drogowe: w Budzisku i w Ogrodnikach, a także dzienne w Bierżnikach. Po przystąpieniu do strefy Schengen na Litwę będzie można przejechać także przez Bolcie, Wiłkupie, Grzybinę, Sudawskie, Berżniki, Burbiszki, Trompole, Krejwiany, Sankury i Poszeszupie.

Na lotniskach dotychczasowe zasady kontroli będą obowiązywać do 29 marca przyszłego roku. Opóźnienie to wynika z tego, że nie wszystkie kraje, które wstępują do strefy są przygotowane, aby wydzielić na lotniskach oddzielne przejścia-bramki dla obywateli z Schengen. Kłopoty ma miedzy innymi warszawskie Okęcie, gdzie otwarcie nowego terminala się opóźnia. Od kwietnia przyszłego roku na lotniskach będą wydzielone specjalne bramki tylko dla obywateli państw Schengen. W krajach starej Unii na ogół zupełnie zniesione są tam kontrole paszportowe. Jednak polska straż graniczna zapowiada, że nie zniknie z bramek dla obywateli Schengen i przynajmniej na początku będzie prowadzić wyrywkową kontrolą.

Na lotniskach nadal pozostanie tzw. kontrola bezpieczeństwa, która związana jest z zagrożeniem terrorystycznym. Każdy podróżny będzie musiał przejść przez bramkę do wykrywania metalu, a strażnicy nadal będą mogli przeszukać bagaż, obmacać pasażera i sprawdzić, czy nie przemyca niebezpiecznego narzędzia.

Lecąc poza strefę Schengen nadal będzie przeprowadzana pełna kontrola paszportowa na obu lotniskach.

Od 21 grudnia zadania Straży Granicznej zostaną poszerzone o zwalczanie przestępczości na drogach o szczególnym znaczeniu międzynarodowym. Zamiast stać na przejściach granicznych, funkcjonariusze będą działać w tzw. mobilnych patrolach na terenie całego kraju, a szczególnie w strefie do 100 kilometrów od granicy. Do ich głównych zadań będzie należała przede wszystkim kontrola legalności pobytu cudzoziemców, zapobieganie terroryzmowi, a także walka z przemytem. Strażnicy będą legitymować turystów, przeszukiwać ich samochody i sprawdzać, czy nie przemycają narkotyków, broni, alkoholu lub dzieł sztuki. Piesze patrole pojawią się również na dworcach kolejowych i autobusowych, gdzie będą wyrywkowo sprawdzać dokumenty i bagaże.

W pracy strażnikom będą pomagać schengenbusy, czyli specjalne samochody ze sprzętem, który umożliwia błyskawiczne połączenie się z bazami danych osób poszukiwanych lub sprawdzenie odcisków palców. Na początku roku Polska kupi sześć pojazdów tego typu, a docelowo 40.

W celu zapobiegania ucieczkom przestępców z jednego kraju Schengen do drugiego, a także przedostawania się do strefy niebezpiecznych osób spoza niej powstał SIS, czyli System Informacyjny Schengen. Jest to olbrzymia baza danych o osobach poszukiwanych oraz niepożądanych na terenie Unii Europejskiej. Tworzony jest on od 1985 roku.

Dzięki SIS strażnicy oraz policjanci w dowolnym miejscu strefy będą mogli sprawdzić, czy sprawdzana osoba nie ma zakazu opuszczania kraju lub czy inne państwo nie zabroniło jej wjazdu na swoje terytorium. W systemie będą również dane o skradzionych paszportach i dowodach osobistych, czyli łatwo będzie można sprawdzić, czy ktoś podróżuje na nielegalnych dokumentach. System zawiera również rejestry skradzionych pojazdów oraz fałszywych banknotów z wszystkich państwach strefy. W SIS odnotowywane będzie każde wykroczenie i przestępstwo popełnione gdziekolwiek w Unii Europejskiej.

Od 21 grudnia znika też obowiązek zdobywania dodatkowych zezwoleń na przekraczanie granicy lotnią, paralotnią lub lekkim samolotem. Jednak sytuacja ta zmieni się 5 marca przyszłego roku, od kiedy dowódca statku powietrznego będzie musiał posiadać potwierdzenie, że zna specjalistyczny lotniczy język angielski, tzw. certyfikat ICAO na poziomie 4. Przepisy nie przewidują kar za brak certyfikatu, ale służby państwa, w którym się wyląduje będą mogły wszcząć postępowanie, w wyniku którego grozi cofnięcie licencji.

Na granicach zewnętrznych Schengen, czyli w Polsce z Rosją, Białorusią i Ukrainą celnicy nadal będą sprawdzać przewożone towary. Za niektóre produkty spoza Unii Europejskiej jak do tej pory trzeba będzie zapłacić cło. Takie kontrole znikną z granic lądowych wewnątrz strefy, jednak służby celne będą mogły kontrolować podróżnych w pobliżu granicy.

Pomimo wejścia do strefy Schengen w mocy pozostaje prawo ograniczające jednorazowy pobyt Polaków w innych krajach do 90 dni. Po upływie tego terminu trzeba będzie zgłosić pobyt we właściwym urzędzie za granicą.

Wejście Polski do Schengen nie oznacza również, że kraje należące do strefy zniosą automatycznie ograniczenia dotyczące zatrudnienia. Austria, Belgia, Dania, Francja oraz Niemcy, pomimo że należą do strefy Schengen oraz Unii Europejskiej cały czas nie otworzyły dla Polaków rynku pracy.

Wejście do strefy Schengen nie zmieni również sytuacji podróżujących zwierząt, dla których potrzebny jest paszport z wbitym aktualnym szczepieniem przeciwko wściekliźnie oraz oznaczenie naszego pupila mikroczipem spełniającym normy ISO bądź wyraźnym tatuażem. Od 2012 roku mikroczip będzie jedyną uznawaną formą znakowania.

W Szwecji, Norwegii, w Wielkiej Brytanii i Irlandii potrzebne będą dodatkowe świadectwa od powiatowego lekarza weterynarii, a także wykonanie kilka miesięcy przed podróżą laboratoryjnych testów na przeciwciała wścieklizny. Natomiast przy wjeździe do Szwecji i Finlandii należy również odpowiednio wcześniej zaaplikować zwierzęciu preparat przeciwtasiemcowy.

Zasady wjazdu Polaków do trzech wschodnich sąsiadów, którzy pozostają poza strefą Schengen niewiele się zmieniają. Do Rosji lub na Białoruś nadal potrzebna będzie wiza, o którą trzeba występować w konsulatach tych państw w Polsce. Jednak władze białoruskie planują podwyższenie cen wiz wjazdowych na zasadzie polityki wzajemności.

W celu usprawnienia ruchu granicznego przed rokiem 2012 ma zostać otwartych kilka dodatkowych przejść granicznych na Wschodzie. Początkowo trzy z Ukrainą. Planowane jest również uruchomienie polsko-rosyjskiego przejścia w Grzechotkach. Ponieważ polska granica z tymi trzema państwami stanie się zewnętrzną granicą strefy Schengen, na tamtejszych przejściach zostanie zaostrzona kontrola graniczna oraz celna. Obecnie na wschodniej granicy jest 10 tys. funkcjonariuszy straży granicznej, a stopniowo będzie ich jeszcze przybywać. Na granicy zewnętrznej placówki Straży Granicznej są rozmieszczone w ten sposób, że każda chroni około 20 km.

W uszczelnianiu wschodniej granicy funkcjonariuszom pomaga 68 busów z kamerami termowizyjnymi, natomiast kolejnych 12 zostanie wkrótce kupionych. Strażnicy dysponują czujnikami, które rejestrują stężenie dwutlenku węgla oraz odgłos bicia serca do wykrywania nielegalnych imigrantów ukrywanych np. w ciężarówkach.

Dla obywateli Ukrainy, Rosji oraz Białorusi wejście Polski do Schengen oznaczać będzie wzrost kosztów podróży, gdyż otrzymanie wizy do Polski będzie równoznaczne z pozwoleniem na przemieszczanie się po całej strefie Schengen bez kontroli na wewnętrznych granicach.

Cena wizy dla Rosjan nie zmienia się i będzie wynosić 35 euro. Jednak Białorusinów i Ukraińców czekają drastyczne podwyżki. Obywatele Białorusi oraz innych państw spoza Schengen, które nie podpisały umowy z Brukselą za wizę będą musieli zapłacić aż 60 euro zamiast obecnych 5 euro. Ukraińcy zapłacą 35 euro, ponieważ podpisali z Unią Europejską umowę o readmisji, czyli o przejmowaniu nielegalnych imigrantów wjeżdżających do Unii z ich państwa. Jednak, jeżeli do 1 stycznia nie ratyfikują kolejnej umowy z Unią, wówczas cena wzrośnie do 60 euro. Dotychczas wiza dla Ukraińców była dla nich bezpłatna.

Wydłużeniu ulegnie również czas oczekiwania na wizę, a także wzrośnie liczba odmów, gdyż zastrzeżenia do wydania dokumentu będzie mogło złożyć każde państwo członkowskie Schengen.

Polscy górale alarmują, że turyści z Ukrainy masowo odwołują swoje zimowe rezerwacje w Tatrach. Powodem jest właśnie koszt wizy, który muszą ponieść. Stawianie takiej zapory dla Ukraińców nie jest zgodne z polityką Polski, która chce jak najszybciej powitać Ukrainę w Unii Europejskiej. Dlatego też polski MSZ szykuje ułatwienia. Polska przygotowała listę 14 kategorii obywateli Ukrainy, którzy są zwolnieni z opłat za wizę schengeńską. Według MSZ płacić za wizę nie będzie musiała prawie połowa występujących. Będą obowiązywać też dwustronne umowy o tzw. małym ruchu granicznym. Dzięki temu obywatele sąsiednich krajów będą mogli poruszać się na obszarze do 30 kilometrów w głąb Polski bez wizy schengeńskiej. Jednak takie zezwolenie nie będzie uprawniało do przekroczenia granic Polski z innymi krajami Schengen. Z Ukrainą prowadzone są rozmowy o poszerzeniu strefy przygranicznej do 100 km. Trwają też prace nad wprowadzeniem tańszych lub bezpłatnych wiz, które będą umożliwiać Ukraińcom wjazd wyłącznie na terytorium Polski.

Posiadacze Karty Polaka będą mogli ubiegać się o refundację kosztów wizy pobytowej.