Litwa kusi turystów lokalną kuchnią

Różnorodność kuchni litewskiej, aromaty i smaki nie pozwalają przejść obok niej obojętnie. Zdrowa, bo oparta na prostych produktach kuchnia, bywa jednocześnie niestety kaloryczna, niemniej zwolennicy diety też znajdą coś dla siebie. W posiłkach wykorzystuje się często lokalne produkty. Niektóre z potraw są dobrze znane w Polsce, np. chłodnik litewski, który jest chętnie jedzony podczas upałów.

Litwini mają różną kuchnię w zależności od regionu i pory roku - np. latem wykorzystuje się produkty sezonowe - owoce, świeże zioła i grzyby. Nad morzem jada się świeże ryby morskie, a jeziora i rzeki obfitują w ryby słodkowodne. Nietrudno jest też o smaczne ryby wędzone. Lasy dostarczają dziczyzny, grzybów i owoców, a pola ziół. Dziczyznę można zamówić w wielu litewskich restauracjach. Do XIX wieku kuchnia litewska była oparta na produktach zbożowych, wypartych następnie przez łatwe w uprawie i wydajne ziemniaki. Produkty mleczne są podstawą wielu litewskich potraw, w tym również smacznych białych serów.

Na Litwie organizowanych jest dużo festiwali związanych z regionalnymi produktami lub kuchnią. Są to między innymi festiwal wiśni w Żagare czy święto grzybów w Oranach.

Do typowo litewskich potraw zaliczają się cepeliny, zwane na suwalszczyźnie kartaczami. Głównym składnikiem cepelinów są gotowane i surowe ziemniaki, mięso głównie wieprzowe, smażony boczek z cebulą jako okrasa oraz zioła. W oryginalnym litewskim przepisie do ciasta na cepeliny nie dodaje się mąki, ani jajek.

Kolejnym lokalnym przysmakiem jest kindziuk. Jest to bardzo twarda, dojrzewająca kiełbasa o charakterystycznym kwaskowym smaku zwana na Litwie kindzukas lub skilandis. Najbardziej znany region, gdzie wyrabia się tę kiełbasę to Auksztota. Wysoka zawartość mięsa i mała wody znacząco wpływa na cenę kińdziuka - jednej z droższych kiełbas. Warto wiedzieć, że ta potrawa powstaje przez wypchanie mięsem świńskiego pęcherza lub żołądka, czyli nie posiada żadnych sztucznych osłonek kiełbasy. Proces wyrabiania kińdziuka trwa nawet pół roku.





Kugelis, to pieczona babka ziemniaczana z tartych ziemniaków, cebuli, wymieszanych z masą jajek oraz czosnku. Podaje się ją okraszoną skwarkami ze śmietaną. Kugelis pochodzi z kuchni żmudzkiej.

Vedarai (kiszka ziemniaczana), to zapiekana w kiszce masa ziemniaczana zmieszana z tłuszczem, przyprawami i szczypiorkiem. Napełnione masą czyste jelito powinno mieć około 15 cm długości. Vedarai znaczy po polsku żołądek.

Innym regionalnym daniem są kibiny. Są to duże zapiekane pierogi pochodzące z kuchni karaimskiej. Tradycyjne kibiny powinny być ze słodkawego ciasta drożdżowego nadziewanego siekanym mięsem baranim lub wołowym wymieszanym ze słodką kapustą. Piecze się je posmarowane żółtkiem.

Bliny gryczane i żmudzkie, śleżyki, kawa żołędziowa, słodka zupa i tzw. ser jabłkowy to tylko namiastka tradycji kulinarnej Litwy. Ser jabłkowy, wbrew nazwie, nie jest robiony z mleka. Należy on tzw. serków owocowych, popularnych dawniej w kuchni kresowej. Ten robi się z pieczonych jabłek z dodatkiem głównie cukru i miodu - produkty naturalne i zdrowe.

Kawa żołędziowa przygotowywana jest z dojrzałych żołędzi, które należy rozłupać, namoczyć i kilkakrotnie przepłukać. Następnie zmiksować, wysuszyć i delikatnie uprażyć. Z tego, co powstanie parzy się kawę. Tak przygotowany napar jest smaczny i nie zawiera kofeiny. Bliny gryczane przygotowywane są tak jak z mąki pszennej, te z gryczanej popularne są bardziej na wschodzie Europy. Zaś bliny żmudzkie to kolejna po serze jabłkowym niespodzianka w nazewnictwie. Bliny żmudzkie robi się z przemielonych gotowanych ziemniaków wymieszanych z jajkiem, cebulą, gotowanym i mielonym mięsem i mąką. Głównym składnikiem są ziemniaki. Z przygotowanej masy smaży się małe placuszki.

Również tradycyjną żmudzką potrawą jest kastinys, czyli śmietana i masło z przyprawami, wśród których króluje kminek. Kastinys jadany był w dni postu oraz ze względu na kaloryczność i krótki czas przygotowania w czasie prac polowych, dodawano go to gotowanych ziemniaków lub chleba. Najbardziej znany kastinys pochodzi z okolic Telsz na Wysoczyźnie Żmudzkiej. Z pewnością smakoszy zainteresuje inny specjał litewski, chrupiące wędzone świńskie uszy, które podaje się do piwa.

Jednym z najpopularniejszych litewskich deserów znanych w Polsce jest sękacz. To biszkoptowe ciasto pieczone na obracającym się wałku nad otwartym ogniem. Charakterystyczne sęki i widoczne po przekrojeniu słoje powstają na skutek różnego stopnia podgrzania ciasta w czasie jego obracania. Sękacze jedzono zapewne już w średniowieczu, a jego pochodzenie wiązane jest z Jadźwingami. Kolejnym popularnym słodkim daniem jest stuliściec. stanowi on specjał kuchni karaimskiej. Robi się go ze stu cieniutkich warstw drożdżowego ciasta przekładanego masłem. Następnie zwija w rulon, a do środka nakłada słodki mak z rodzynkami i piecze.

Najpopularniejszymi trunkami kojarzonymi z Litwą są miody pitne. Najbardziej znany litewski miód pitny wziął nazwę od ludowego tańca litewskiego. Miód ten, uważany za historyczny trunek litewski, robi się z destylatu miodu pitnego wzmocnionego spirytusem. Charakterystyczny smak i zapach zawdzięcza goździkom, pąkom topoli, żołędziom, jagodom jałowca, cynamonowi, mięcie i wielu ziołom. Wspomniany miód należy do grupy tzw. nektarów miodowych i zawiera 50% alkoholu. Powstaje w rejonie Prienai w obwodzie kowieńskim. Miody pitne produkowane są w wielu litewskich wytwórniach i mogą mieć różną zawartość alkoholu poczynając już od 12%.





Do najbardziej znanych litewskich trunków należy ziołowa, aromatyczna nalewka na 27 leczniczych ziołach. Receptura tego napitku jest bardzo stara i może pochodzić aż z XV wieku. W Polsce nalewka ta była znana pod nazwą Trojanka Litewska. Skład nalewki (gorczyca i szereg ziół leczniczych) powoduje uznanie jej właściwości leczniczych nalewki. Przyjmowana w rozsądnych ilościach i systematycznie może wspomagać układ trawienny.

Litewskie starki równie świetne, to również popularny trunek. Starka, inaczej zwana bocianią wódką, to rodzaj wódki wytrawnej produkowanej w Polsce, na Litwie oraz w Rosji i znanej od XV wieku. Nazwa pochodzi od czasu "leżakowania". Tradycyjnie wódka w dębowej beczce była zakopywana w ziemi tuż po urodzeniu syna i czekała tam aż do jego wesela. Do alkoholu dodaje się liści lipowych lub jabłkowych. Zawartość alkoholu w starce nie może być niższa niż 43%.

Piwo na Litwie ma długą tradycję. Uważa się, że pierwszy browar powstał już w 1665 r. w Szawlach. Piwa litewskie zostały zauważone przez New York Times, który w 2013 zamieścił poświęcony tym piwom materiał zachwalający ich smak oraz technologię warzenia. Obecnie na Litwie jest wiele browarów warzących piwo nieklarowane. Do najbardziej znanych należą te warzone w Ucianie, gdzie znajduje się jednym z najstarszych na Litwie browarów. Uciana znajduje się w północno-wschodniej części Litwy.

Piwo można degustować poruszając się wzdłuż tzw. szlaku piwnego, na trasie którego znajduje się też Wilno. Niektóre z działających browarów można zwiedzać, tak jak w Ucianie i Birżach. Na zamku Radziwiłłów w Birżach warto zobaczyć muzeum warzelnictwa. Działający od 1686 r. browar warzy kilkanaście rodzajów piwa o mocy od 4,7% do 9% alkoholu. Birże znajdują się na północy Litwy, niedaleko granicy z Łotwą, zaś w okolicach miasteczka działa aż 50-70 lokalnych browarów.

Innego rodzaju orzeźwiający napój pity chętnie podczas upałów, to kwas chlebowy przyrządzany w niezliczonych odmianach. Może być wileński i litewski, w zależności od receptury. Orzeźwiający napój, który tak naprawdę zawiera niewielką ilość alkoholu powstającego podczas fermentacji chleba, jest rozpowszechniony na wschodnich terenach Europy. Robi się go z suchego chleba najlepiej żytniego i razowego przy dodaniu wody, cukru i drożdży.

Do końca XIX w. kwas chlebowy był wytwarzany tylko sposobem domowym. Na Litwie często można się spotkać z kwasem chlebowym robionym na potrzeby gości przez bary i restauracje. Kwasy chlebowe przyrządzane są na wodzie źródlanej i mają nieoceniony wpływ na zdrowie osób pijących. Wspomagają trawienie, uzupełniają ważne witaminy i mikroelementy, a przede wszystkim świetnie chłodzą w upalne dni.