Stary cmentarz w Zakopanem - zabytek wart uwagi

Stary Cmentarz na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem ma wartość zabytkową i jest odwiedzany przez turystów każdego dnia w roku. Najmniejszy i najbardziej znany polski cmentarz jest jedną z atrakcji turystycznych Zakopanego.

Co przyciąga turystów na Pęksowy Brzyzek? Na pewno znane nazwiska pochowanych tam ludzi, jak również piękno góralskiej nekropolii. To miejsce spoczynku, ale i w jakiejś części także dzieło ludzi sztuki. Antoni Kenar, Antoni Rząsa i Władysław Hasior - to nazwiska zakopiańskich artystów, którzy stworzyli te nagrobne dzieła.

Bramę cmentarną zaprojektował sam Stanisław Witkiewicz. "Ojczyzna to ziemia i groby. Narody, tracąc pamięć, tracą życie" - przeczytamy. Cmentarz na Pęksowym Brzyzku to wydłużony prostokąt, którego oś stanowi jedyna aleja. Tuż za bramą, po prawej stronie znajduje się grób Jana Pęksy. Był to góral, który w 1848 r. przekazał swoją ziemię na utworzenie tego cmentarza. Skąd wzięła się góralska nazwa - Pęksów Brzyzek? Ano stąd, iż grunt położony jest na wysokim brzegu nad potokiem Cicha Woda.

Idąc dalej, po prawej, natkniemy się na miejsce spoczynku Marii Witkiewiczówny. Była to matka malarza, pisarza i dramaturga Stanisława Ignacego Witkiewicza "Witkacego". Pisarza po samobójczej śmierci w 1939 r. pochowano w Jeziorach na Polesiu i tam jego grób jest do dziś. Co ciekawe w 1988 r. Ministerstwo Kultury i Sztuki sprowadziło na zakopiański cmentarz szczątki artysty. Sensacją było, jak sześć lat później po dokonaniu ekshumacji i badań, okazało się, że były to szczątki młodej kobiety.

W tej samej części cmentarza znajdują się groby sportowców, m.in. Bronisława Czecha i Stanisława Marusarza oraz założyciela TOPR, gen. Mariusza Zaruskiego. Jest tu również grób pisarza Kornela Makuszyńskiego, jeszcze w latach 80. zasypywany był szkolnymi tarczami z całej Polski! W latach 90. zaprzestano tego rytuału.

W środkowej części po prawej stronie cmentarza znajdziemy groby ratowników TOPR. Spoczywają tu także przewodnicy tatrzańscy i taternicy, wśród nich wspaniały wspinacz i pisarz Jan Długosz.

Turysta natknie się także na groby zakopiańskich rzeźbiarzy - Władysława Hasiora, Antoniego Rząsy i Antoniego Kenara. Podhalański pisarz Włodzimierz Wnuk również ma tu swoje miejsce, architekt Karol Stryjeński, poeta Kazimierz Przerwa Tetmajer czy pisarz Władysław Orkan. W sąsiedztwie spoczywa malarz i twórca stylu zakopiańskiego, Stanisław Witkiewicz, ojciec "Witkacego".

Bliżej bramy znajduje się grób dra Tytusa Chałubińskiego, który leczył na gruźlicę inteligencję krakowską. Co ważne to on był zasłużonym dla miasta propagatorem Zakopanego jako letniska. Nazwano go "Królem Tatr". Spoczywa tu także towarzysz jego słynnych wędrówek po górach, góralski gawędziarz oraz muzykant Jan Krzeptowski Sabała, zwany "Homerem Tatr". W narożniku przy bramie znajduje się grób pierwszego proboszcza Zakopanego, ks. Józefa Stolarczyka - założyciel cmentarza.

Od 1848r. istnieje stary Cmentarz na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem. Znajduje się na nim ok. 250 grobów. Kiedyś jego powierzchnia była większa, jednakże w czasie okupacji Niemcy zlikwidowali część cmentarza. W 1931 r. cmentarz uzyskał miano zabytku. Aktualnie każdy pochówek wymaga niestety zgody konserwatora zabytków.