Tradycje wielkanocne w małych ojczyznach

Podróżując przez różne regiony i zakątki Polski warto przyjrzeć się kolorowym tradycjom wielkanocnym, które pokazują różnorodność kulturową naszego kraju. Ciekawe przykłady tradycji związanych ze Świętami Wielkanocnymi opisują autorzy przewodników po małych ojczyznach wydanych w serii PolskaTurystyczna.pl.

Na ziemi krakowskiej przed Wielkanocą, w niektórych miejscowościach można zobaczyć Pucheroków, tj. grupy chłopców przepasanych słomianymi powrozami, z twarzami umazanymi sadzą i w stożkowatych czapkach z ozdobami z kolorowej bibułki - zbierają datki, opowiadając po domach wesołe wierszyki.

Wizytówką śląskiego Raciborza i ziemi raciborskiej są wielkanocne procesje konne odbywające się w poniedziałek wielkanocny, których tradycja sięga co najmniej średniowiecza. Na Górny Śląsk zwyczaj ten przynieśli osadnicy z Zachodu, zasiedlający te ziemie w XIII w. W Wielki Czwartek i Wielki Piątek kościelne dzwony w Raciborzu milczą. Mieszkańcy mówili, że "poszły do Rzymu". Zamiast nich w niektórych wsiach słychać klekot kołatek, którym przypisuje się moc odpędzania złych czarów. W Wielką Sobotę święci się oczywiście pokarmy. Śląskie pisanki, zwane tu kroszonkami, zdobione są misternym, roślinnym ornamentem wyskrobanym w kolorowo zabarwionej skorupce. Do barwienia stosuje się najczęściej wywary z łusek cebuli, oziminy, korydębowej lub olszyny. Kiedyś na jajkach wypisywano krótkie miłosne wierszyki lub życzenia.

Wielkanoc prawosławna, obchodzona przez mieszkańców zwłaszcza regionów wschodniego pogranicza, w tym roku wypada w tym samym czasie co
Wielkanoc katolicka. W Wielką Sobotę w cerkwi święci się pokarmy, główniejajka (często bez skorupek) oraz ciasto zwane Paschą. Nie ma w tradycji prawosławnej śmigusa dyngusa, natomiast odwiedza się groby bliskich i zanosi im pisanki. W dziewięć dni po Wielkanocy przypada prawosławne święto zmarłych, czyli Radunica, kiedy to przy grobach spożywa się symboliczny obiad, a jego część zostawia na grobie zmarłego - jajka, słodycze czy kawałki chleba.

Różnorodność potraw wielkanocnych jest w Polsce wyjątkowa. Z przepisów na smakołyki wybraliśmy lanckorońską magiczną polewkę - zwaną też chrzanówką lanckorońską. Podawana w Lanckoronie i okolicach (woj. małopolskie) uważana jest za afrodyzjak działający zarówno na panów jak i na panie, zapewne z powodu dodatku lubczyku lanckorońskiego. Przysmaku można spróbować m.in. w kawiarni "Cafe Pensjonat" na lanckorońskim rynku, prowadzonej przez Stowarzyszenie "Na Bursztynowym Szlaku".

Przepis na lanckorońską chrzanówkę:

Składniki: 1 l. serwatki, 4 łyżki świeżo startego chrzanu, 25 dkg wędzonki
lub wędzonego żeberka, 20 dkg kiełbasy, lubczyk (kilka listków), 2-3 jajka
na twardo, śmietana, 1 łyżka mąki, 2 ząbki czosnku, sól, pieprz, natka
pietruszki i koperek.
Serwatkę podgrzać, dodać chrzan, podsmażoną wędzonkę (żeberko), kiełbasę, pokrojone lub posiekane jajka, gotować przez kilka minut. Doprawić solą, pieprzem i mąką roztrzepaną ze śmietaną (do słoika nalać nieco ciepłej wody, dodać łyżkę mąki i gęstą śmietanę, a następnie roztrzepać - nie będzie kluch!). Na minutę przed zdjęciem garnka z ognia dodać drobno posiekany lubczyk i wyciśnięty czosnek. Podawać osobno z ugotowanymi ziemniakami pokrojonymi w kostkę, posypując zupę na talerzu lub w miseczce szczyptą drobno posiekanej natki pietruszki i koperkiem.

Program PolskaTurystyczna.pl ma na celu promocję małych ojczyzn - ciekawych regionów i miejscowości przy wykorzystaniu zarówno tradycyjnych form wydawniczych jak i nowych technologii. We współpracy z samorządami lokalnymi, instytucjami kultury i organizacjami pozarządowymi powstają publikacje oraz cyfrowe przewodniki po najpiękniejszych zakątkach Polski, także po miejscowościach i regionach mniej znanych, a równie interesujących kulturowo i przyrodniczo.