Sąd UE: Decyzja o pomocy dla Condora nieważna

Z powodu niewystarczającego uzasadnienia Sąd Unii Europejskiej stwierdził nieważność decyzji Komisji zatwierdzającej pomoc państwa przyznaną przez Niemcy na rzecz przewoźnika lotniczego Condor.

Jednakże ze względu na kontekst gospodarczy i społeczny naznaczony pandemią COVID-19 zawiesił on skutki stwierdzenia nieważności do czasu wydania przez Komisję nowej decyzji. O decyzji zatwierdzającej pomoc dla niemieckiego przewoźnika można przeczytać w aktualności Komisja Europejska zdecydowała o pomocy dla Condora

W kwietniu 2020 r. Republika Federalna Niemiec zgłosiła Komisji pomoc indywidualną na rzecz przewoźnika lotniczego Condor Flugdienst GmbH ("Condor") w postaci dwóch pożyczek w wysokości 550 mln EUR, gwarantowanych przez państwo z preferencyjną stopą oprocentowania. Środek ten miał na celu zrekompensowanie Condorowi szkód poniesionych bezpośrednio w wyniku odwołania lub reorganizacji jego lotów w następstwie wprowadzenia ograniczeń w podróżowaniu w kontekście pandemii COVID-19.

Condor jest przewoźnikiem lotniczym, który poprzednio należał do Thomas Cook Group plc. W następstwie objęcia tej grupy sądowym postępowaniem likwidacyjnym, Condor napotkał trudności finansowe i musiał złożyć we wrześniu 2019 r. wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego. To postępowanie upadłościowe, które powinno było zostać zakończone w następstwie sprzedaży Condora zainteresowanemu inwestorowi, zostało przedłużone w kwietniu 2020 r., ponieważ inwestor wycofał swoją ofertę kupna.

Decyzją z dnia 26 kwietnia 2020 r. Komisja uznała zgłoszoną pomoc za zgodną z rynkiem wewnętrznym w rozumieniu art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE2. W myśl tego postanowienia pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi jest zgodna z rynkiem wewnętrznym.

W celu oszacowania wysokości szkód poniesionych przez Condora w wyniku odwołania lub reorganizacji jego lotów w następstwie wprowadzenia ograniczeń w podróżowaniu w kontekście pandemii Covid-19, Komisja najpierw obliczyła różnicę pomiędzy prognozami zysków przed opodatkowaniem w okresie od marca do grudnia 2020 r., dokonanymi przed ogłoszeniem ograniczeń w podróżowaniu i środków ograniczających przemieszczanie się i po nim. Kwota tej różnicy została następnie zwiększona o koszty związane z przedłużeniem postępowania upadłościowego Condora w następstwie jego nieudanej sprzedaży zainteresowanemu inwestorowi.

Ryanair wniósł skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji, którą uwzględniła dziesiąta izba w składzie powiększonym Sądu Unii Europejskiej, jednocześnie zawieszając skutki stwierdzenia nieważności do czasu wydania nowej decyzji. Sąd doprecyzował w wyroku zakres ciążącego na Komisji obowiązku uzasadnienia, gdy stwierdza ona istnienie bezpośredniego związku przyczynowego między szkodami, które środek pomocy ma zrekompensować, a zdarzeniami nadzwyczajnymi w rozumieniu art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE.

Ocena Sądu

Na poparcie skargi o stwierdzenie nieważności Ryanair przywołał w szczególności naruszenie przez Komisję obowiązku uzasadnienia przez to, że nie przedstawiła ona żadnego wyjaśnienia powodów, które skłoniły ją do włączenia do obliczenia szkód, które mogą być zrekompensowane przez rozpatrywany środek pomocy, kosztów związanych z przedłużeniem okresu postępowania upadłościowego Condora w następstwie jego nieudanej sprzedaży potencjalnemu inwestorowi. W tym względzie Sąd zaznaczył, że zgodnie z art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE zrekompensowane mogą zostać jedynie szkody gospodarcze spowodowane bezpośrednio klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi. Musi więc istnieć bezpośredni związek między szkodami spowodowanymi zdarzeniami nadzwyczajnymi a pomocą państwa, a także konieczne jest możliwie dokładne oszacowanie poniesionych szkód. Tym samym Komisja powinna sprawdzić, czy rozpatrywane środki pomocy nadają się do wykorzystania w celu naprawienia szkód spowodowanych zdarzeniami nadzwyczajnymi, przy czym należy zaznaczyć, że art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE zakazuje środków o charakterze ogólnym i niezależnym od szkód, które miały powstać w wyniku takich zdarzeń. Komisja powinna ponadto skontrolować, czy kwota rekompensaty przyznanej przez dane państwo członkowskie jest ograniczona do tego, co jest konieczne do naprawienia szkód poniesionych przez beneficjentów rozpatrywanego środka.

W świetle tych wyjaśnień Sąd w pierwszej kolejności poddał analizie deklarowany cel środka pomocy i stwierdził, że zgodnie z samym brzmieniem zaskarżonej decyzji środek pomocy miał na celu zrekompensowanie Condorowi wyłącznie szkód spowodowanych bezpośrednio odwołaniem i reorganizacją lotów ze względu na ograniczenia w podróżowaniu nałożone w kontekście pandemii Covid-19, z wyłączeniem wszelkich innych źródeł szkód związanych bardziej ogólnie z tą pandemią.

W drugiej kolejności Sąd zbadał powody, które skłoniły Komisję do uznania, że dodatkowe koszty poniesione przez Condora z powodu przedłużenia postępowania upadłościowego były spowodowane bezpośrednio odwołaniem i reorganizacją lotów. W tym względzie Sąd stwierdził, że Komisja ograniczyła się do wskazania, iż dodanie dodatkowych kosztów wynikających z przedłużenia postępowania upadłościowego Condora do zgłoszonych szkód było "uzasadnione", nie wyjaśniając w wystarczająco jasny i precyzyjny sposób powodów, dla których uznała, że ich decydującą przyczyną było odwołanie i reorganizacja lotów Condora narzucone w kontekście pandemii Covid-19.

W trzeciej kolejności Sąd zaznaczył, że żaden element zaskarżonej decyzji nie wskazuje na to, iż sprzedaż Condora nie powiodła się z powodu odwołania i reorganizacji lotów. Z zaskarżonej decyzji wynika raczej, że postępowanie upadłościowe rozpoczęte przed wybuchem pandemii Covid-19 zostało wszczęte ze względu na trudności finansowe, na jakie napotkał Condor w następstwie likwidacji jego spółki dominującej. W tych okolicznościach, zdaniem sądu, Komisja powinna była zastanowić się ze szczególną uwagą nad kwestią, czy odwołanie i reorganizacja lotów przewoźnika ze względu na ograniczenia w podróżowaniu nałożone w ramach pandemii były rzeczywiście decydującą przyczyną dodatkowych kosztów poniesionych przez Condora z powodu przedłużenia postępowania upadłościowego, oraz uzasadnić swoją decyzję w tym zakresie w sposób wymagany prawem.

W czwartej kolejności Sąd zauważył, że Komisja nie wyjaśniła ani sposobu, w jaki oszacowane zostały dodatkowe koszty spowodowane przedłużeniem postępowania upadłościowego, ani rodzaju danych kosztów. Komisja nie udzieliła również odpowiedzi na pytanie, czy wszystkie z nich zostały uznane za spowodowane bezpośrednio odwołaniem i reorganizacją lotów Condora, czy też tylko część.

W tych okolicznościach Sąd stwierdził niewystarczające uzasadnienie zaskarżonej decyzji, jeśli chodzi o bezpośredni związek przyczynowy między kosztami wynikłymi z przedłużenia okresu postępowania upadłościowego a odwołaniem i reorganizacją lotów Condora z powodu ograniczeń w podróżowaniu nałożonych w kontekście pandemii Covid-19. Sąd stwierdził zatem nieważność zaskarżonej decyzji.

Niemniej jednak, mając na względzie fakt, że to stwierdzenie nieważności wynika z niewystarczającego uzasadnienia zaskarżonej decyzji i że natychmiastowe zakwestionowanie pobrania kwot pieniężnych przewidzianych w zgłoszonym środku pomocy miałoby szczególnie niekorzystne skutki dla gospodarki Niemiec w kontekście gospodarczym i społecznym już naznaczonym poważnymi zaburzeniami w gospodarce wywołanymi przez pandemię Covid-19, Sąd postanowił zawiesić skutki stwierdzenia nieważności zaskarżonej decyzji do czasu wydania przez Komisję nowej decyzji.

Pomoc rządu niemieckiego dla Condora - zarówno w roku 2019, jak i 2020 - była sprzeczna z podstawowymi zasadami prawa UE i zakłóciła funkcjonowanie rynku ze szkodą dla konsumentów. Dzisiejsze orzeczenie jest ważnym zwycięstwem konsumentów i konkurencji. W czasie pandemii wirusa Covid-19 unijnym przewoźnikom pod banderą przyznano ponad 30 mld euro dyskryminujących dotacji państwowych. Jeżeli sądy UE nie powstrzymają tych działań zgodnie z dzisiejszym orzeczeniem, skutki zakłóceń rynku spowodowanych tą pomocą państwa będą odczuwalne przez dziesięciolecia. Jeśli Europa ma wyjść z tego kryzysu z funkcjonującym jednolitym rynkiem, Komisja Europejska musi przeciwstawić się rządom krajowym i zaprzestać zatwierdzania dyskryminacyjnej pomocy państwa dla nieefektywnych krajowych linii lotniczych. - stwierdził rzecznik prasowy Ryanaira, cytowany w komunikacie irlandzkiego przewoźnika.