Ryanair zaskarżył środki pomocowe do Sądu Unii Europejskiej - są wyroki

W marcu 2020 r. Francja zgłosiła Komisji Europejskiej środek pomocy w postaci moratorium dotyczącego płatności podatku od lotnictwa cywilnego i opłaty solidarnościowej od biletów lotniczych należnych miesięcznie w okresie od marca do grudnia 2020 r. ("moratorium dotyczące płatności podatków").

To moratorium, z którego mogą skorzystać przedsiębiorstwa lotnicze posiadające francuską koncesję, polega na odroczeniu obowiązku uiszczania tych opłat do dnia 1 stycznia 2021 r., a następnie rozłożeniu ich na raty na okres 24 miesięcy, tj. do dnia 31 grudnia 2022 r. Dokładna wysokość opłat jest określana w zależności od liczby przewiezionych pasażerów i liczby lotów wykonanych z francuskich portów lotniczych.

W decyzji z dnia 31 marca 2020 r. Komisja uznała moratorium dotyczące płatności podatków za pomoc państwa zgodną z rynkiem wewnętrznym w świetle art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE. W myśl tego postanowienia zgodna z rynkiem wewnętrznym jest pomoc mająca na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi.

Ryanair wniósł skargę o stwierdzenie nieważności tej decyzji, którą Sąd Unii Europejskiej oddalił wydanym 17 lutego 2021 r. wyrokiem. W tym kontekście Sąd zbadał po raz pierwszy kwestię zgodności z prawem systemu pomocy państwa przyjętego w reakcji na konsekwencje pandemii Covid-19, w świetle art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE4. Sąd wyjaśnił ponadto związek między regułami dotyczącymi pomocy państwa a ustanowioną w art. 18 ust. 1 TFUE zasadą niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową i zasadą swobodnego świadczenia usług.

W pierwszej kolejności Sąd przeprowadził kontrolę decyzji Komisji w świetle art. 18 ust. 1 TFUE, który zakazuje wszelkiej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową w zakresie zastosowania traktatów i bez uszczerbku dla postanowień szczególnych, które one przewidują. Ponieważ według Sądu art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE należy do takich postanowień szczególnych, jego zadaniem jest zbadanie, czy moratorium dotyczące płatności podatków mogło zostać uznane za zgodne z rynkiem wewnętrznym w świetle tego postanowienia.

W tym względzie Sąd potwierdził, po pierwsze, że pandemia Covid-19 oraz środki polegające na ograniczeniu transportu i zamknięciu gospodarki przyjęte przez Francję w reakcji na tę pandemię stanowią w całości zdarzenie nadzwyczajne w rozumieniu art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE, które spowodowało szkody gospodarcze po stronie przedsiębiorstw lotniczych prowadzących działalność we Francji. Według Sądu bezsporne jest również to, że celem moratorium dotyczącego płatności podatków jest rzeczywiście naprawienie owych szkód.

Sąd stwierdził, że ograniczenie moratorium dotyczącego płatności podatków do przedsiębiorstw lotniczych posiadających francuską koncesję jest właściwe dla realizacji celu, jakim jest naprawienie szkód spowodowanych przez wspomniane zdarzenie nadzwyczajne. W tym względzie Sąd podkreślił, że w myśl rozporządzenia nr 1008/2008 posiadanie francuskiej koncesji jest w rzeczywistości równoznaczne z istnieniem głównego miejsca prowadzenia działalności przedsiębiorstw lotniczych na francuskim terytorium i podleganiem przez nie nadzorowi władz francuskich w odniesieniu do kwestii finansowych i dobrej reputacji. W ocenie Sądu przepisy wskazanego rozporządzenia ustanawiają wzajemne obowiązki między przedsiębiorstwami lotniczymi posiadającymi francuską koncesję a francuskimi władzami, a zatem kreują szczególny i stabilny związek między nimi, odpowiadający we właściwy sposób przesłankom określonym w art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE.

W odniesieniu do proporcjonalnego charakteru moratorium dotyczącego płatności podatków, Sąd podkreślił ponadto, że przedsiębiorstwa lotnicze kwalifikujące się do objęcia systemem pomocy w najbardziej trwały sposób zostały dotknięte środkami polegającymi na ograniczeniu transportu i zamknięciu gospodarki przyjętymi przez Francję. Rozszerzenie wspomnianego moratorium na przedsiębiorstwa niemające siedziby we Francji nie pozwoliłoby natomiast na osiągnięcie w sposób tak precyzyjny i bez ryzyka nadmiernej rekompensaty celu, jakim jest naprawienie szkód gospodarczych poniesionych przez przedsiębiorstwa lotnicze prowadzące działalność we Francji.

W świetle tych ustaleń Sąd potwierdził, że cel moratorium dotyczącego płatności podatków spełnia wymogi odstępstwa przewidzianego w art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE i że zasady przyznawania tej pomocy nie wykraczają poza to, co jest konieczne do osiągniecia tego celu. W związku z tym ów system nie wprowadza również dyskryminacji zakazanej na podstawie art. 18 akapit pierwszy TFUE.

W drugiej kolejności Sąd zbadał decyzję Komisji w świetle swobody świadczenia usług ustanowionej w art. 56 TFUE. W tym względzie Sąd przypomniał, że ta podstawowa swoboda nie ma, jako taka, zastosowania w dziedzinie transportu, objętej szczególnym reżimem prawnym, któremu podlega rozporządzenie nr 1008/2008. Celem tego rozporządzenia jest właśnie określenie warunków stosowania zasady swobodnego świadczenia usług w sektorze transportu lotniczego. Ryanair nie podniósł jednak, że rozporządzenie to zostało w jakikolwiek sposób naruszone.

W trzeciej kolejności Sąd oddalił zarzut, według którego Komisja popełniła oczywisty błąd w ocenie wartości korzyści przyznanej przedsiębiorstwom lotniczym korzystającym z moratorium dotyczącego płatności podatków. Sąd stwierdził, że kwota szkód poniesionych przez beneficjentów moratorium dotyczącego płatności podatków jest według wszelkiego prawdopodobieństwa wyższa w ujęciu nominalnym, niż całkowita nominalna wartość moratorium, wobec czego ewentualność nadmiernej rekompensaty należy wyraźnie wykluczyć. Ponadto Sąd podkreślił, że Komisja wzięła pod uwagę podjęte przez Francję zobowiązania do przedstawienia szczegółowej metodologii, jaką państwo to zamierzało posłużyć się w celu ustalenia, a posteriori i dla każdego z beneficjentów, wysokości szkód związanych z kryzysem spowodowanym przez pandemię, co stanowi dodatkową gwarancję wyeliminowania wszelkiego ryzyka nadmiernej rekompensaty.

Sąd oddalił wreszcie jako bezzasadny zarzut dotyczący naruszenia obowiązku uzasadnienia i stwierdził, że nie jest konieczne badanie zasadności zarzutu dotyczącego naruszenia uprawnień procesowych wywodzonych z art. 108 ust. 2 TFUE.

Irlandzki przewoźnik zaskarżył także szwedzki system gwarantowanych pożyczek mającego na celu wsparcie przedsiębiorstw lotniczych posiadających szwedzką koncesję. System ten dotyczy konkretnie przedsiębiorstw lotniczych, które na dzień 1 stycznia 2020 r. posiadały koncesję na prowadzenie działalności gospodarczej w dziedzinie lotnictwa, z wyjątkiem przedsiębiorstw lotniczych realizujących loty nieplanowane. Maksymalna kwota gwarantowanych pożyczek w ramach tego systemu wynosi 5 mln koron szwedzkich (SEK), przy czym gwarancja powinna zostać udzielona najpóźniej do dnia 31 grudnia 2020 r. i pozostać w mocy przez maksymalnie sześć lat. Środek ten został zatwierdzony przez Komisję Europejską i Ryanair zaskarżył tę decyzję.

Sąd stwierdził, że ograniczenie zastosowania systemu gwarantowanych pożyczek do przedsiębiorstw lotniczych posiadających szwedzką koncesję jest właściwe dla realizacji celu w postaci zaradzenia poważnym zaburzeniom w gospodarce Szwecji. W tym względzie Sąd podkreślił, że w myśl rozporządzenia nr1008/2008 posiadanie szwedzkiej koncesji jest w rzeczywistości równoznaczne z istnieniem głównego miejsca prowadzenia działalności przedsiębiorstw lotniczych na szwedzkim terytorium i podleganiem przez nie nadzorowi władz szwedzkich w odniesieniu do kwestii finansowych i dobrej reputacji.W ocenie Sądu przepisy wskazanego rozporządzenia ustanawiają wzajemne obowiązki między przedsiębiorstwami lotniczymi posiadającymi szwedzką koncesję a szwedzkimi władzami, a zatem kreują szczególny i stabilny związek między nimi, odpowiadający we właściwy sposób przesłankom określonym wart.107 ust.3 lit.b) TFUE.W odniesieniu do proporcjonalnego charakteru systemu gwarantowanych pożyczek, Sąd podkreślił ponadto, że przedsiębiorstwa lotnicze kwalifikujące się do objęcia systemem pomocy przyczyniają się do zapewnienia obsługi większości połączeń regularnych w Szwecji, zarówno w zakresie przewozów towarowych, jak i pasażerskich, co odpowiada celowi, jakim jest zapewnienie funkcjonowania szwedzkiego systemu komunikacji. Rozszerzenie wspomnianego systemu pomocy na przedsiębiorstwa niemające siedziby w Szwecji nie pozwoliłoby natomiast na osiągnięcie tego celu.Mając na uwadze różnorodność badanych sytuacji, Sąd potwierdził również, że Komisja nie popełniła błędu w ocenie, gdy uznała, że rozpatrywany system pomocy nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celu zamierzonego przez władze szwedzkie, który stał się kluczowy, zważywszy, że pod koniec marca 2020 r. państwo to odnotowało spadek o około 93% lotniczego ruchu pasażerskiego w trzech głównych szwedzkich portach lotniczych.