Spiskie miasto na liście UNESCO

27 czerwca 2009 r. w hiszpańskiej Sewilli Komitet Organizacji ONZ ds. wychowania, wiedzy i kultury UNESCO przychylił się do wniosku Republiki Słowackiej o dotyczącego umieszczenia historycznego centrum Levoči na Liście Światowego Dziedzictwa Kultury.

Miasto Levocza uważane jest za najwspanialszy kamień szlachetny w koronie spiskiej. Ciekawe zabytki otoczone są częściowo zachowanymi miejskimi murami obronnymi. Na rynku starodawnej Levoczy na planie prostokąta, znajduje się rzymskokatolicki parafialny kościół św. Jakuba (Kostol sv. Jakuba) z XIV wieku, należący do najcenniejszych budowli sakralnych na Słowacji. Nad miastem góruje wysoka szczupła wieża kościoła z pierwszej połowy XIX w. Wnętrze kościoła stanowi wyjątkowe muzeum średniowiecznej sztuki sakralnej. Późnogotycki drewniany ołtarz główny św. Jakuba o wysokości 18,6 m to najwyższy ołtarz tego rodzaju na świecie. Zbudowany została z drewna lipowego w latach 1507-1517 w warsztacie Mistrza Pawła z Lewoczy (Majstra Pavla z Levoče). Mistrz Paweł podobno umieścił swoją podobiznę wśród kompozycji Ostatniej Wieczerzy, która znajduje się w dolnej części ołtarza. Obok kościoła znajduje się dawny ratusz z arkadami odbudowany po pożarze w 1550 r., który jest jednym z szczytowych osiągnięć świeckiej architektury renesansowej na Słowacji. Na rynku znajduje się także tzw. klatka wstydu z XVI wieku, w przeszłości wykorzystywana do publicznego upokarzania. Rynek centralny otoczony jest ponad 50 domami należącymi kiedyś do mieszczan i patrycjuszy. Większość z nich nosi do dziś nazwy dawnych właścicieli.

Na Liście UNESCO od roku 1993 r. znajduje się już Zamek Spiski (Spišský hrad) oraz okoliczne zabytki (Spiskie Podhradie, Kapitula Spiska, Żehra, rezerwat przyrodniczy Drevenik, Siwa Broda). Zamek Spiski o pow. ponad 4 ha, to jeden z największych zespołów zamkowych w Europie Środkowej. Pierwsze wzmianki o zamku pochodzą z 1120 r. Początkowo obiekt pełnił rolę twierdzy granicznej państwa węgierskiego, następnie na kilka stuleci był siedzibą Żupana spiskiego. W 1241 r. na zamek najechali Tatarzy . W 1780 r. zespół zamkowy został strawiony przez pożar i popadł w ruinę. Dopiero w 1970 r. rozpoczęto prace konserwatorskie obwarowań i pałaców. Obecnie na zamku mieści się ekspozycja Muzeum Spiskiego przedstawiająca dzieje zamku i średniowieczną broń. Natomiast Spiskie Podhradie to siedziba wznowionego biskupstwa spiskiego. Do zabytków architektonicznych miasteczka należą m.in.: kościół Narodzenia Marii Panny z gotyckim ołtarzem skrzydłowym św. Barbary i gotycka chrzcielnica z drugiej połowy XV wieku, klasztor Braci Miłosierdzia, kościół ewangelicki z cennymi organami, a także odrestaurowana synagoga. Kapituła Spiska, często porównywana z Watykanem, jest małym cerkiewnym miasteczkiem z licznymi cennymi zabytkami. Do najcenniejszych zabytków Kapituły należą: Katedra św. Marcina, Pałac biskupi i Wieża Zegarowa. Miejscowość Żehra zawdzięcza popularność cennemu kościołowi rzymskokatolickiemu św. Ducha ze XIV wieku, którego wnętrze ozdobione jest średniowiecznymi malowidłami ściennymi.

Nazwa masywu Dreveník to ważne stanowisko archeologiczne, którego dzieje sięgają czasów neandertalczyków. Znaleziono tu szczątki mamuta, przedmioty z młodszej epoki kamiennej, epoki brązowej oraz z ery zamków warownych. Wyrastające z iłowca wapienne wieże tworzą malownicze skalne miasteczka oraz stanowią raj dla miłośników wspinaczki. Wśród mnóstwa form skalnych, rozwalin, szczelin oraz lodowych i soplowych jaskiń, na uwagę zasługuje m.in. Kamienny raj oraz jeden z najładniejszych wąwozów - Piekło. Drevenik oraz pobliski kopiec Sivá Brada /Siwa Broda/, który jest wyjątkowo zasobny w źródła mineralne, stanowi schronienie dla bogatej, chronionej prawem fauny i flory. Przez ten narodowy rezerwat przyrody przebiaga łagodna trasa wiodąca do przepięknego widoku na górski masyw Branisko i Lewoczskie góry (Levočské vrchy).