Dlaczego upadł Eurolot?

Na wniosek posłów, Najwyższa Izba Kontroli zbadała przyczyny upadku linii lotniczych Eurolot. Kontrola zakończyła się prośbą o przyjrzenie się sprawie do Centralnego Biura Antykorupcyjnego.

Z ustaleń Najwyższej Izby Kontroli wynika, że Minister Skarbu Państwa dysponując bieżącymi informacjami o systematycznie pogarszającej się sytuacji finansowej Eurolotu, podejmował działania naprawcze, jednak nie przyniosły one oczekiwanych efektów. Skutecznie procesu naprawczego nie przeprowadził także zarząd spółki.

W 2010 r Eurolot odnotował ponad 12 mln zł straty. Rok później spółka rozpoczęła działalność lotniczą pod marką eurolot.com. Jednocześnie podjęto decyzję o wymianie floty lotniczej i zakupie 11 samolotów Bombardier Q400 NextGen, co było uzasadnione zaawansowanym wiekiem wykorzystywanych samolotów oraz coraz wyższymi wydatkami na ich obsługę techniczną.

Przyjęta strategia biznesowa spółki na lata 2011- 2013 stawiała przed nią ambitne zadania: utrzymanie pozycji lidera w zakresie liczby połączeń w kraju i ekspansję w Europie. Zakładano m.in. ponad dwukrotny wzrost liczby rejsów w ramach własnej siatki połączeń, przy ponad trzykrotnym wzroście liczby pasażerów w 2013 r. Kolejna wersja planu na lata 2013-2023 zakładała, że już w 2014 r. nastąpi blisko trzykrotny wzrost liczby pasażerów i uruchomienie 20 nowych połączeń. Zdaniem kontrolerów NIK, założenia te, zaakceptowane przez Radę Nadzorczą oraz Ministra Skarbu Państwa, były nierealne i niespójne, bowiem w przytoczonych biznesplanach spółki jasno wskazywano, że budowanie siatki połączeń trwa od dwóch do trzech lat.

Założone plany rozwoju nie powiodły się. Jak wskazuje NIK nie stworzono zakładanej, własnej siatki połączeń m.in. z powodu braku doświadczenia Eurolotu w tym zakresie, jak i silnej konkurencji na rynku. Wówczas działało na nim już wielu przewoźników niskokosztowych. Dodatkowo w 2014 r. Eurolot stracił wsparcie w postaci współpracy z głównym partnerem, to jest PLL LOT. Narodowy przewoźnik, m.in. z powodu restrukturyzacji, którą sam przechodził, wypowiedział Eurolotowi umowę o świadczenie usług najmu samolotów wraz z załogami. W 2012 r. przychody Eurolotu ze współpracy z narodowym operatorem lotniczym wyniosły 130 mln zł, w 2013 r. - blisko 143 mln zł. W 2014 r. nastąpiło załamanie sprzedaży usług na rzecz PLL LOT, a przychody spadły do ponad 91 mln zł. Dla porównania, przychody Eurolotu uzyskane ze sprzedaży dla innych podmiotów wyniosły: w 2012 r. - blisko 30 mln zł, a w 2013 r. - ponad 72 mln zł.

NIK zauważa, że działający w Ministerstwie Skarbu Państwa zespół do spraw monitorowania restrukturyzacji przedsiębiorstw sektora lotniczego nie wypracował żadnych rekomendacji dotyczących działalności Eurolotu. Minister Skarbu Państwa, będący większościowym akcjonariuszem zarówno Eurolotu jak i PLL LOT, udzielając pomocy publicznej na ratowanie tej drugiej spółki, nie przewidział konsekwencji, jakie ta pomoc będzie miała dla Eurolotu. Nie rozważono sytuacji, w której PLL LOT w ramach restrukturyzacji, będzie zobowiązany do ograniczenia działalności operacyjnej, powodującej m.in. ograniczenie, a następnie całkowite zaprzestanie współpracy z Eurolotem.

Rok 2013 r został zamknięty stratą z działalności operacyjnej w wysokości 43,6 mln zł i stratą netto na poziomie 55 mln zł. Spowodowało to brak środków na spłatę rat za nowo zakupione samoloty Q400, które miały służyć do rozwoju własnej siatki połączeń. Leasingodawca rozwiązał umowę z powodu wysokich, niespłacanych zobowiązań spółki. W efekcie skrócenia okresu leasingu samolotów Q400, środki zarezerwowane na remonty samolotów, w wysokości ponad 76 mln zł, pozostały u leasingodawcy.

Jak wykazała NIK, współpraca czarterowa Eurolotu ze spółką 4You Airlines zakończyła się stratą w wysokości ponad 15 mln zł. Umowa została zawarta przez ówczesnego Prezesa Eurolotu bez wymaganej statutem uchwały zarządu spółki. NIK ustaliła, że aneks do umowy, definiujący zasady rozliczeń między stronami, nie został w ogóle podpisany. Mimo iż spółka 4You już w sierpniu 2014 r. przestała regulować należności, Eurolot nie przerwał świadczenia usług przewozowych. Z wyjaśnień zarządu wynika, że czartery kontynuowano ze względu na dobro pasażerów, ewentualne koszty odszkodowań, a także straty wizerunkowe. Ponadto w umowie pomiędzy spółkami nie było zapisów zabezpieczających jej realizację. Zabezpieczenie - tylko w formie obowiązku dokonywania przedpłat na loty czarterowe, pokrywało jedynie ewentualne koszty związane z danym lotem, a nie uwzględniało innych kosztów ponoszonych przez Eurolot, np. z tytułu reklamacji za opóźnienia lotów, zgubienie bagażu, czy podstawienia samolotów zastępczych.

Według kontrolerów,Eurolot rozpoczynając współpracę z 4You nie przewidział skali trudności tego projektu. Spółka nie była organizacyjnie przygotowana do bieżącego rozliczania rzeczywistych kosztów realizacji umowy z 4You. Przedpłaty z realizacji rejsów wpływały na konto przewoźnika zgodnie z prognozą kosztów, natomiast rozliczenia końcowe odbywały się po kilku tygodniach, po wpłynięciu wszystkich faktur z danego rejsu. Ponieważ faktury wpływały w różnym czasie, księgowość Eurolotu miała problem ze śledzeniem stanu bieżącego zadłużenia.

W związku z wykazaniem w bilansie za rok 2013 straty w wysokości 154 mln zł, przewyższającej kapitał Eurolotu o ponad 77 mln zł, podjęto decyzję o likwidacji spółki. Eurolot został postawiony w stan likwidacji 20 marca 2015 r., a działalność lotniczą przestał prowadzić 1 kwietnia 2015 r. Zdaniem NIK przedłużenie w 2014 r., o rok okresu działalności spółki w oparciu o nierealistyczne założenia zawarte w biznesplanie na lata 2013-2023, nie było uzasadnione i jedynie pogłębiło złą sytuację finansową przewoźnika.

Po kontroli w spółce Eurolot NIK skierowała pismo do Centralnego Biura Antykorupcyjnego. Ustalenia Izby wskazują, że działania zarządu przewoźnika mogły godzić w interesy ekonomiczne spółki i mieć znamiona korupcji. NIK zwróciła szczególnie uwagę na współpracę Eurolotu ze spółką 4You Airlines.

Poniżej szczegółowe wnioski z kontroli Eurolotu.